Theo bà Vũ Thị Huệ - Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Vạn Linh, cao khô là anguyên liệu chế biến món ăn được nhiều người ưa chuộng, có thể chế biến thành nhiều món ăn với nhiều cách khác nhau như: nấu phở, làm phở chua, phở xào… Để làm được một mẻ cao ngon thì phải chọn được loại gạo thích hợp. Đó là loại gạo nấu lên dẻo thơm nhưng tơi cơm chứ không được dính nát. Theo kinh nghiệm của bà con ở đây, giống gạo Đoàn Kết và Bao thai do người dân địa phương tự trồng làm cao là ngon nhất. Toàn xã Vạn Linh hiện có hơn 100 hộ sản xuất cao khô, trong đó tập trung chủ yếu ở 2 thôn Phố Cũ và Phố Mới, với sản lượng hơn 3.000 tấn/ năm. Nếu như trước đây, các công đoạn sản xuất cao khô được làm thủ công nên trung bình một mẻ cao khoảng 20 kg phải làm mất 2 - 3 ngày, thì những năm gần đây, nhiều hộ đã chủ động đầu tư trang thiết bị, máy móc như: máy nghiền, máy tráng, dàn phơi, hệ thống xửlý nước thải… do đó, sản lượng có thể đạt từ 3 - 4 tạ/mẻ, chất lượng sản phẩm ổn định hơn, đảm bảo vệ sinh và tiết kiệm công lao động.

Theo chia sẻ của bà con, mặc dù ngày nay làm cao có sự hỗ trợ của máy móc song gạo vẫn phải sàng sảy kỹ, vo đãi thật sạch, đem ngâm khoảng 2 tiếng trước khi nghiền. Gạo nghiền càng kỹ, càng mịn thì sợi mỳ càng mượt và bóng. Vì vậy, mỗi gia đình làm cao khô ở Vạn Linh đều đặt làm riêng một chiếc cối đá chứ không dùng cối nghiền công nghiệp. Nhờ đó, sản phẩm rất thơm, ngon được người dân các tỉnh, thành phố khác trong cả nước ưa chuộng.

Tuy nhiên, thời gian qua, do hầu hết các loại cao khô trên thị trường chưa có nhãn mác, nên người tiêu dùng rất khó phân biệt. Điều đáng nói, do sản phẩm chưa được bảo hộ nên khó thu hút được sự quan tâm liên kết sản xuất của các nhà tiêu thụ. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới khả năng tiêu thụ và giá cả của sản phẩm. Để bảo vệ quyền lợi người sản xuất và khẳng định giá trị của thương hiệu Cao khô Vạn Linh, tháng 7/2018, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm Cao khô Vạn Linh của Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Vạn Linh. Nhận định của chuyên gia, đây là cơ hội khẳng định giá trị thương hiệu cho mặt hàng nông sản của bà con vùng cao; góp phần tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Chia sẻ niềm vui với chúng tôi, bà Vũ Thị Huệ cho rằng, đây là sự kiện quan trọng mở ra hướng đi mới cho sản phẩm Cao khô Vạn Linh. Tuy nhiên, bà Huệ cũng trăn trở, hiện nay cán bộ và Hội viên của Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Vạn Linh vẫn chưa được đào tạo kiến thức về sở hữu trí tuệ, chưa có kinh nghiệm trong công tác quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể nên còn gặp nhiều khó khăn trong việc vận hành hệ thống quản lý nhãn hiệu tập thể Cao khô Vạn Linh. Mong muốn, thời gian tới, huyện Chi Lăng cũng như các sở, ngành chức năng có giải pháp hỗ trợ làng nghề sản xuất Cao khô Vạn Linh đổi mới công nghệ, thiết bị trong sản xuất, chế biến, bảo quản sản phẩm; xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất, kinh doanh sản phẩm, nhằm nâng giá trị hàng hóa và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm Cao khô Vạn Linh.