TRÀ SƠN KIM CÚC

Tự bao đời nay, người dân Ninh Bình tự hào với một sản vật nổi tiếng là trà kim cúc. Tương truyền, thứ trà này được các binh lính thời nhà Đinh (968-979) đồn trú trên đồn tiền tiêu nơi đỉnh núi Thúy phát minh rồi lan truyền trong dân gian

Ở vùng non nước Vân Sàng, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình lưu truyền những câu ca dao với bao niềm tự hào về thứ trà đặc sắc của quê hương núi Thúy sông Vân hữu tình:

Mình về Non Nước quê tôi

Uống trà kim cúc với tôi thì về.

Hoặc như câu ca:

Người về Non Nước quê ta

Hương trà kim cúc đậm đà tình chung.

Thời Trần, danh sĩ Trương Hán Siêu tự Thăng Phủ, người làng Phúc An, tổng Yên Phong, huyện Yên Ninh, lộ Trường Yên (nay là phường Phúc Thành, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình) dựng Nghênh Phong các (lầu đón gió) trên đỉnh núi Dục Thúy, thường uống trà kim cúc, hóng gió nồm nam lộng thổi, làm thơ vịnh cảnh, vịnh hoa cúc. Sau này, người dân quanh vùng học cái thú cao nhã của tiền nhân, lấy hoa cúc vàng ấy pha với trà ngon thành một thức uống bổ dưỡng, độc đáo lưu truyền đến ngày nay.

Trà kim cúc là loại trà quý hiếm. Uống trà giúp tâm hồn thư thái, sảng khoái, trí óc minh mẫn. Không chỉ là trà ngon, đây còn là một loại thuốc quý được nhắc đến trong nhiều loại sách: Hải Thượng y tông tâm lĩnh, dược điển Việt Nam…

Cũng có một tích nữa, tương truyền, thái hậu Từ Dũ bị bệnh mắt, nước mắt cứ tự tuôn chảy, không danh y nào chữa khỏi. Sau đó có một thầy lang gia truyền xin vào gặp vua Tự Đức bẩm là sẽ chữa được bệnh đó. Nhà vua đồng ý cho thầy lang vào chữa mắt cho mẫu hậu. Thầy lang lặn lội về núi Bích Động hái hoa kim cúc đem về sắc cho thái hậu Từ Dũ uống, chẳng bao lâu, bà khỏi bệnh, mắt sáng trở lại. Cả hai câu chuyện đều là bà thái hậu Từ Dũ được chữa khỏi bệnh mắt bằng hoa kim cúc, thứ hoa nhỏ xíu, vàng ươm, mọc trên núi đá Ninh Bình.

Trà đã ngon, thuốc đã quý, câu chuyện về tình mẫu tử càng thêm cảm động. Cũng vì thế mà người ta còn gọi loài hoa này là cúc tiến vua.

Chẳng trách, người Ninh Bình tự hào về thứ sản vật quê hương này đến vậy. Ca dao cổ về trà sơn kim cúc còn lưu truyền trong dân gian Ninh Bình:

Trà sơn kim cúc quý thay,

Hương thơm mát dịu ngát bay trong ngoài.

Uống trà tuổi thọ thêm dài,

Đầu đau mau khỏi, mắt thời sáng ra.

Trà sơn kim cúc quê ta,

Đặc sản quý giá ông cha lưu truyền.

Bao tao nhân mặc khác đến Ninh Bình vì yêu mến cảnh đẹp núi Dục Thúy, vì mộ giai thoại về trà kim cúc nên đều tìm đến nơi này.